Ayrim tahlilchilar nazarida Qirg’izistondagi inqilob va sobiq Sovet mamlakatlaridagi siyosiy jarayonlar fonida O’zbekiston siyosiy jihatdan juda passiv davlat, o’zbeklar esa siyosiy passiv millat bo’lib ko’rinadi.

Amerika ovozi bilan suhbatda bo'lgan yoshlar o’zbeklarni siyosiy jihatdan sust deb hisoblaydi va bunga bir necha sabab ko'rsatadi. Ularning birinchisi – tarixiy, Stalin davriga borib taqaladi, deydi Angliyada yashovchi Abdulloh ismli yigit. Boshqa sabab, uning fikricha, matbuotning erkin emasligi.

Buyuk Britaniyadagi yirik universitetlardan birida magistrlik darajasini olgan Farida O’zbekiston hukumatining nodemokratik siyosatiga ham ishora qiladi.

“Hukumat har bir fuqaroning siyosat bilan shug’ullanish ishtiyoqini yo’qotish uchun harchand urinmoqda. Yoshlarda fuqarolik pozitsiyasining bo’lmasligi uchun, odamlarning tanqidiy fikrlamasligi uchun harakat qilmoqda.”

Qirg’izlarning siyosiy tomondan faol bo’lishiga sabab bo’lgan omil, ya’ni kuchli muxolifat va liderlar, AQShda o’qib-mehnat qilayotgan Kamoliddin fikricha, O’zbekistonda yo’q.

Suhbatdoshlarimizning barchasi o’zbeklarning siyosiy sahnada faolsizligi negizida shaxsiy xavfsizlik omili muhim ro’l o’ynashini birday ta’kidlaydi. Siyosat bilan shug’ullanishdan oldin har bir odam avvalombor o’z oilasi taqdirini ko’z oldiga keltiradi, deydi ular.

Mustaqil jurnalist, Angliyada istiqomat qilayotgan Shohida To’laganova fikricha, 2005 yil may oyidagi Andijon voqealaridan so’ng xalqning siyosatga qiziqishi yanada so’nggan.

Bir necha yil ilgari O’zbekistonni tarixiy vatani deb bilib Qirg’izistonni tark eta boshlagan o’zbeklar bugunga kelib tarixiy vatanga qaytish ishtiyoqidan qaytgan. Chunki Qirg’izistonda ular o’zlarini ancha erkin his qilishini aytmoqda. Vashingtondagi nufuzli universitetlardan birida doktorlik darajasini yoqlayotgan o’shlik yosh siyosatshunos Alisher Hamidov Qirg’izistonda o’zbeklar ancha faol deydi.

Iqtisodiy tushkunlik va repressiv siyosat ayrimlar nazarida oddiy o’zbek xalqining kelajakka umidini so’ndirdi. Norasmiy manbalarda keltirilishicha, 3-5 millionga yaqin o’zbeklar va o’zbekistonliklar erkin va to’q hayot ilinjida turli mamlakatlarga chiqib ketgan. Bu mustaqil kuzatuvchilar fikricha millatning zamonaviy tarixidagi eng katta fojialaridandir.