Tozalash ishlari poytaxtning har bir tumanida viloyatdan kelgan fuqarolarni ushlash, ularni jarimaga tortish, poytaxtadan qaytarib yuborish bilan amalga oshirilmoqda. Jarima eng kam ish haqi miqdorida - 10 ming so`m atrofida belgilangan.

Militsiya xodimlarining tekshiruvlari natijasida poytaxtning turli chekklarida qo`yilgan avtobuslarga ortilgan O`zbekiston fuqarolari ichki ishlar boshqarmalariga olib boriladi, jarima to`lashga puli bo`lmagan fuqarolar esa Qo'yliq dahasidagi ixtisoslashgan hibsxonaga yetkaziladi.

Bunday fuqarolar jarima to`lash uchun qarindoshlari etib kelguncha hibsxonada saqlanadi hamda bu muddatda shaharni obodonlashtirish yoki boshqa qurilishlar bilan bo`gliq ishlarga jalb qilinadi.

Poytaxtga viloyatdan keluvchilarning asosiy qismini ish izlab kelgan odamlar tashkil etadi. Asosan mardikor bozorlarida ish topayotgan bu fuqarolar deyarli har kuni militsiya tomonidan reyd uyushtirilayotganligini ta`kidlashadi.

Ovozi yozilishini istmagan bir mardikorga ko`ra militsiya xodimlari mardikor bozoridagi ishchilardan deyarli doimiy ravishda pul olib turadi, biroq ayni kunlarda bu pul miqdori yanada ko`tarilgan. Asosan bozorga yaqinda chiqqan yigitlar olib ketilmoqda.

Mardikorning aytishicha, Rossiya va Qozog`istonda ham o'zbekistonlik ishchilarga bosim oshgan.

“Faqat pora talab qilinadi, tirikchilik uchun zo`rg'a topilayotgan mehnat haqidan berish hamisha o`g'ir, biroq aynan tirikchilik uchun murosa qilish lozim”,- deydi u.

Unga ko`ra qorni och odam uchun hech qanaqa bayramning ahamiyati yo`q. Mardikor bozoridan olib ketilayotgan yigitlar esa mustaqillik arafasida topshirilishi ko`zda tutilgan bir qator inshootlardagi tozalash ishlariga jalb qilinadi. Albatta bu majburiy ish uchun hech qanday haq to`lanmaydi.

Poyataxt ko`chasida fuqarolarni tekshiruvdan o`tkazayotgan militsiya noziriga ko`ra mustaqillik bayrami munosabati bilan Vazirlar Mahkamasining maxsus qarori chiqarilgan. Tekshiruvlar aynan shu qarorga muvofiq o`tkazilmoqda. Qaror bayram paytida xavfsizlikni ta`minlashni nazarda tutadi.

Huquq himoyachilariga ko`ra esa hukumat tomonidan chiqarilgan qaror Konstitutsiyaga mutlaqo xilof, chunki u fuqarolarning o`z vatanlaridagi oddiy huquqlarini cheklaydi.

O`zbekiston Demokratlari tashkilotining vakili Shuhrat Ahmedovga ko`ra posport tizimi politsiya davlatiga xos ko`rinish.

“Ta`qiqlovchi modda kiritilishi [hukumat] uchun boyish mexanizmi. Qanaqadir ma`lumotnoma olib keling deyishadi, bunday ma`lumotni olgancha “ona sutinggiz og`zingizdan keladi. Terrorchi ermasligingizni ularga isbotlashingiz kerak. O`zbekistonda o`zi terrorchiman deganlari deyarli yoq, lekin ana shunaqa quv-quvlardan norozi bo`lgan odamlar million. Ana shu norozi bo`lgan odamlarga kuch ishlatib, vahimaga solib, pul ishlashadi, ataylab shunday narsalarni o`ylab topishadi",- deydi Shuhrat Ahmedov.

"Shu orqali terrorizm bo`limidagilarning soni ko`payadi, ularning soni ko`payib xalqni talashning imkoniyatlari paydo bo`ladi. Avtoritar politsiya tizimi ana shunga asoslanadi; tayziqlar ko`rsatadi. Propiska sistemasi politsiya tuzimining asosiy ildizlaridan biri”, - dey qo'shadi u.

Jurnalist Dilmurod Sayyidning aytishicha, uning uyiga Surxondaryodan tashrif buyurgan ikki do`sti hukumat qaroriga ko`ra 10 ming so`mdan jarima to`lashga majbur bo`lgan. Jurnalist O`zbekiston konstitutsiyasida fuqarolar huquqi kafolatlanganligini ta'kidlab o`tadi:

“Men o`zim Uchtepa trumanida ko`zim bilan ko`rganim, odamlarninmg hammasi ish bilan kelgan, bu inobatga olinmaydi. Aslida bunday qarorlar ommaviy axborot vositalari orqali e`lon qilinishi kerak. Biroq e`lon qilingani yo`q, maqsad faqat pul to`plash. Konstitutsiya nuqtai nazaridan ularda asossiz ravishda biron fuqaroni to`xtatib, sumkalarini tekshirishga haqqi yo`q”.

Advokat Rustam To`lganov deydiki, “Fuqarolar o`z huquqlarini himoya qilishlari kerak. Shu bilan bir qatorda davlat idoralari ham mavjud qonunlarga hurmat ko`rsatishlari lozim. Lekin militsiya xodimlari qaysi qonunga asoslanib bunday qilishayapti, men bilmayman. Bu inson huquqlarining buzulishi. Yurist sifatidagi fikrim, bu tadbirlar noqonuniydir. Bunga prokuratura o`z munosabatini bildirishi lozim edi. Nega viloyatdan kelayotgan fuqarolarning huquqi buzilmoqda? Lekin prokuratura militsiyaga bu narsa mumkin emas, deyish o`rniga 10-15 kunga ushlash uchun sanksiya yozib bermoqda”.

Ma'lumotlarga ko`ra, mustaqillik bayramini nishonlash arafasida poytaxt Toshkent va viloyatlarni bo`glovchi qatnovlar mutlaq to`xtaydi va poytaxtdagi yirik bozorlarda ham faoliyat to`xtashi mumkin.

Malik Mansur
Toshkent