Mustaqillik yillarida O’zbekistonda hukumat e’tiboridan qator ijodkoru-ziyolilar chetlashtirilgan. Ularni bilgan insonlar fikricha, bu ziyolilar o’zlarining hur fikrliliklari, hamdu-sanoga toqatsizliklari, xalqning o’g’ir hayotiga bee’tibor emasliklari bilan hurmatga sazovordirlar. Mustaqillik uchun kurashgan, muxolifatda bo’lgan bu ijodkor ziyolilar hukumat “qora ro’yxati”dan joy olishgan. Ulardan biri yozuvchi Zohir A’lam.

“Yozyapman, yozganman, lekin u narsalarimni hozirgi ahvolda chiqarsam, mening boshimga balolar tushadi deb hisoblaganim uchun, hech qayerga olib bormayman, bermayman. Berganimda ham O’zbekiston matbuotida hech shubhasiz chiqmaydi. Endi bir-ikkita do’stlar aytishdi, chet-elda chiqaraylik deb. O’zimning analizim bo’yicha, agar shu narsani chet-elda chiqaradigan bo’lsam ham u balolar baribir yog’ilishi mumkin, qattiq, shuning uchun chiqmaydi”.

Bu 1970 yillar adabiyotga o’zining nasriy asarlari bilan kirib kelgan yozuvchi Zohir A’lam fikrlari edi.

“Zohir A’lamning ijodida ko’ngil erki masalasi birinchi o’rinda turadi. Zohir A’lam asarlarida tarixiy mavzu juda chuqur ishlangan. “Buxorodagi birinchi namoz” hikoyasining o’zi katta bir qissa hajmidagi juda jiddiy asar. Zamonaviy mavzuda bo’ladimi, tarixiy mavzuda bo’ladimi insonning ma’naviy, ruhiy komilligisiz, ko’ngil ma’rifatisizjamiyatni poklab bo’lmaydi, degan katta bir falsafiy konsepsiya yotadi asarlarida”, - deydi adabiyotshunos olim No’mon Rahimjonov.

“Bilasizmi, o’zbek xalqining yashash ahvoli juda yomon. Men o’zim qishloqqa ko’p chiqqanman, chiqaman, bunday yashash mumkin emas. Mening oldimga tog’ qishlog’idan bir eski tanishim keldi. Bir oz yordam so’radi. Yanvar oylari edi, bizning qishloqda, dedi, 70 foiz odam lavlagi bilan sabzi qaynatib yeyapti, yeyishga non yo’q, deb aytdi. Men nima uchun shunaqa bo;lyapti deb, ularni o’rganganman. Chunki normal mamlakatda, har yili hosil yetishtirib turilgan O’zbekistondek boy qazilmalarga ega bo’lgan mamlakatda, hukumat normal ishlasa xalqning bunday och yashashi mumkin emas. O’zbek xalqining 80 foizi ishsiz. Mana shu nohaqliklarni hammasini, sabablarini tushuntirib yozganman, va bu narsalarni ochiq gapirib bo’lmaydi deb hisoblayman. Kitob holatida chop etishga kelsak, yo yaxshi kunlar kelib qolar, yoki o’rtoqlarimga, tanishlarimga, uydagilarga: men o’lgandan keyin chiqararsizlar, deb aytib qo’yganman”, - deydi yozuvchi Zohir A’lam.